Critical Thinking ကို နားလည္ဘုိ႔
အခ်က္ ၃ ခ်က္ကို သိရပါတယ္။
ပထမ။ လူ႔ဘ၀ဆုိတာ တစ္ေျဖာင့္တည္း တစ္ေလွ်ာက္လုံး အဖုအထစ္
အခ်ိဳင့္အ၀ွမ္းမရွိ ေျပျပစ္ေခ်ာေမြ႕ သာယာ ခ်မ္းေျမ့ေနတဲ့ ထာ၀ရလမ္းေၾကာင္းႀကီး
မဟုတ္ဘူး။
လမ္းေၾကာင္းရွိတာ
မွန္တယ္။ တကယ္ရွိတယ္။ ခန္႔ခန္႔ညားညားျဖစ္ ေအာင္ေျပာရရင္ေတာ့ ဘ၀ … ေပါ့။ လမ္းေၾကာင္းရွိသလုိ တကယ္စစ္မွန္တဲ့ ခရီးဆုံးပန္းတုိင္လဲ တကယ္ရွိတယ္။
ဗုဒၶ ဘာသာအလုိအရေတာ့ မဂ္ဖုိလ္နိဗၺာန္ေပါ့။ ခက္ေနတာက လမ္းခုလပ္မွာ အခက္အခဲ
အတားအဆီးေတြရွိတယ္။ ဒါလဲ လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ခရီးဆုံးပန္းတုိင္လုိ တကယ္ရွိတယ္။ ရွိေတာ့
ရင္ဆုိင္ရေတာ့တာေပ့ါ။ အခ်ိန္အခါ ေနရာေဒသ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ေတာ့ မတူၾကဘူး။
ဒါေပမယ့္ လူတုိင္းတစ္ခ်ိန္မဟုတ္တစ္ခ်ိန္၊ တစ္ေနရာမဟုတ္ တစ္ေနရာမွာေတာ့ ေတြ႕ၾကမွာ
ပဲ။ တစ္ခ်ိဳ႕အတြက္ၾကေတာ့ တစ္ခ်ိန္တစ္ေနရာေတာင္ မဟုတ္ဘူး။ ႏွစ္ခ်ိန္ႏွစ္ေနရာ၊
သုံးခ်ိန္သုံးေနရာ စသည္ျဖင့္ ပြားပြား သြားတတ္တယ္။ ကံဆုိးမသြားေလရာ
မုိးလိုက္ရြာဆုိတဲ့ ႐ုိးရာစကားထဲကလိုျဖစ္တယ္။ အဲဒါကို အဂၤလိပ္လုိေတာ့ CRISIS လုိ႔ ေခၚတယ္။ ဒီေတာ့ Crisis
ဆုိတာ
လူတုိင္းေတြ႕ရမယ္။ တစ္ခ်ိန္မဟုတ္တစ္ခ်ိန္၊ တစ္ေနရာမဟုတ္တစ္ေနရာ မေတြ႕မရွိ
ေတြ႕ရမွာပဲ။ လူဆိုတာ Crisis နဲ႔ တဲြေနတယ္လုိ႔ေတာင္ ေျပာလို႔ရတယ္။
အဲဒီ Crisis ကို ေက်ာ္လႊားဘုိ႔ ေတြးလာတာ ဉာဏ္
ထုတ္လာတာ အသိပြင့္လာေအာင္ ထုိးေဖာက္လာတာေတြဟာ Critical
Thinking အတြက္
ပထမအခ်က္ျဖစ္တယ္။
ဒုတိယ။ Critical Thinking မွာ ဘယ္ေတာ့မွ အ႐ႈံးဆုိတာ မရွိဘူး။ အႏုိင္ပဲရွိတယ္။
တစ္ေျဖာင့္တည္းမဟုတ္တဲ့ ေလာကကုိ တရားေသတစ္ခုခုကို ကိုင္စဲြၿပီး မုိက္မုိက္ကန္းကန္း
၀င္တုိက္မေနလို႔ပဲ။ Critical Thinking ရဲ႕
အလုပ္ကိုယ္၌က ၀င္တုိက္ေနဘုိ႔ မဟုတ္ဘူး။ အတားအဆီး အခက္အခဲကို
ေက်ာ္လႊားလြန္ေျမာက္ေအာင္ျမင္သြားဘုိ႔။ သိသည္ ျဖစ္ေစ၊ မသိသည္ ျဖစ္ေစ အမွန္ေတာ့
ေအာင္ျမင္မႈမွန္သမွ်ဟာ Critical Thinking ေၾကာင့္
ျဖစ္ရတာခ်ည္းပါပဲ။ ဒီလုိ စဥ္းစားၾကည့္ပါ Critical
Thinking မပါပဲ
အလုပ္တစ္ခုလုပ္ၾကည့္ ဘယ္လုိမွေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ဘူးဆုိတာ ေတြ႕လာရလိမ့္မယ္။ စကား
အကုန္ေျပာလိုက္မယ္။ စၾကာဝဠာ ဒါမွမဟုတ္ ကမၻာမွာလူရယ္လုိ႔ ပထမဦးဆုံး ေပၚလာၿပီး အဲဒီ
ပထမဆုံး လူသားဟာ အသက္ဆက္ရွင္ခ်င္စိတ္မရွိဘူးဆုိရင္ လူဆိုတာဘယ္မွာမွ ရွိေတာ့မွာမဟုတ္ဘူး။
Critical Thinking ဆုိတာ စိတ္ထဲ
ျဖတ္ကနဲေပၚလာလုိက္လုိ႔သာ ငါဆက္အသက္ဆက္ရွင္မယ္ဆုိၿပီး ယခုထိ
လူဆုိတာရွိေနျခင္းျဖစ္တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေအာင္ျမင္ေသာ
လူသားလုိ႔ျဖစ္တည္လာျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ Critical
Thinking မွာ
ေအာင္ျမင္မႈပဲရွိတယ္။ အ႐ႈံးဆို တာလုံး၀မရွိဘူး။ ဒါ ဒုတိယအခ်က္။ ကဲ .. ဘယ္ေလာက္ေကာင္းလုိက္တဲ့ Critical
Thinking ပါလဲဗ်ာ။
က်ေနာ္တုိ႔ သတိမမူ ဂူမျမင္ ျဖစ္ေနခဲ့တာပါ။
တတိယ။
ဒီတတိယအခ်က္ဟာ အေရးအႀကီးဆုံးျဖစ္တယ္။ ပထမေတြ၊ ဒုတိယေတြ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေနပါေစ
ဒီတတိယအခ်က္ မပါရင္အလကားျဖစ္သြားတယ္။ လူဟာ တိရစာၦန္ျဖစ္သြားတယ္။ ကမၻာမွာ စစ္ပဲြေတြ
စစ္အာဏာရွင္ေတြ ျဖစ္ျဖစ္လာတာဟာ ဒီတတိယအခ်က္ကို ပစ္စလက္ခတ္သေဘာထားခဲ့ၾကလုိ႔ … လုိ႔ ေတာင္ေျပာႏုိင္တယ္။ Critical
Thiniking အဲဒီေလာက္ထိ
ျမင့္မားဂုဏ္ရွိပါတယ္။ ဒါျဖင့္ အဲဒီတတိယအခ်က္က ဘာလဲ။ လြယ္လြယ္ေလး ပထမေျပာမယ္။
ေနာက္မွတစ္ဆင့္တက္ နည္းနည္းေျပာမယ္။ လြယ္လြယ္ေလးေျပာရရင္ေတာ့ တတိယနဲ႔
အေရးႀကီးဆုံးအခ်က္ဟာ ကိုယ္ခ်င္းစာတရားဆိုတဲ့ လူ႔စိတ္ထားေလးပါပဲ။ စိတ္ထားေကာင္း
စိတ္ထားျမတ္ကေလးပါ။ လူေတြက ေပါ့ေပ့ါေလးထားလုိ ထား ခပ္ဖြဖြေလးသုံးလိုသုံး
ခပ္မွိန္မွိန္ေလး ေလွ်ာ့လိုေလွ်ာ့ထားလို႔သာ ရွိေတာ့ရွိ၊ ေကာင္းေတာ့ေကာင္းပါရဲ႕
ေအးေဆးေပ့ါ ဆိုတဲ့သေဘာမ်ိဳး ေဘးဖယ္ခံထားရတဲ့ ကုသိုလ္စိတ္ ကုသုိလ္တရား
အေကာင္းစားေလးပါ။ သူ႔တန္ဖုိးနဲ႔သူ သူ႔ေနရာနဲ႔သူ ျပန္တင္ေပးလုိက္ပါ။
ေလာကေကာင္းသြားမွာ ေသခ်ာေပါက္အာမခံႏုိင္တဲ့ လူ႔ေလာကမ႑ိဳင္တစ္ခု ျဖစ္သြားပါ့မယ္။
ဒါကို က်ေနာ္တုိပ မေမ့သလုိလိုနဲ႔ တကယ္ေတာ့ ေမ့ေနခဲ့ၾကတယ္။ မေမ့ၾကပါနဲ႔စို႔။
ခုလုိစဥ္းစားၾကည့္ပါ။
ခင္ဗ်ားဟာ ေက်ာင္းဆရာတစ္ေယာက္ ဆိုပါစို႔။ ေက်ာင္းသားေတြကို ပညာတတ္ႀကီးျဖစ္ ေအာင္
စာသင္ေပးရေတာ့မယ္။ ဘယ္ေက်ာင္းသားမွ ကိုယ့္သားသမီးအရင္း မျဖစ္ႏုိင္ဘူး။ ဒါေပမယ့္
သူစိမ္းလုိလဲ သေဘာ ထားလုိ႔မရေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ အေကာင္းဆုံးကဘာလဲ။
ကိုယ့္ေက်ာင္းသားေတြကို ကိုယ့္သားသမီးအရင္းလုိ သေဘာထား ၿပီး စာသင္ေပးဘုိ႔ပဲက်န္။
အဲဒီ ကိုယ္ခ်င္းစာတရားပါပဲ။ ကိုယ္ခ်င္းစာတရားနဲ႔ စာသင္ေပးတာေလာက္ေကာင္းတဲ့စိတ္ထား
ဘယ္လိုရွိဦးမွာလဲ။ အမ်ိဳးသားပညာေရးႏွင့္ ကုိလုိနီပညာေရး ကြာျခားတာ ဒီကုိယ္ခ်င္းစာတရားေလးပါပဲ။
ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ထားေၾကာင့္သာ အမ်ိဳးသားပညာေရးဟာ ကိုလုိနီကၽြန္ပညာေရးထက္
အဆင့္ျမင့္သြားျခင္းျဖစ္တယ္။ လြတ္လပ္ေရးဟာ လဲဒါေၾကာင့္ ရလာရတယ္။
ကဲအခုနက္နက္နဲနဲ
ေျပာေတာ့မယ္။ ကိုယ္ခ်င္းစာတရားဆုိတာ ျမန္မာတုိ႔ရဲ႕
႐ုိးရာျဗဟၼစိုရ္တရားေလးပါးဆုိတဲ့ ေမတၱာ၊ က႐ုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥေပကၡာတို႔ရဲ႕
အကိုင္းအခက္တစ္ခုမွ်သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေမတၱာ၊ က႐ုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥေပကၡာ ဆုိတာလဲ
ျမန္မာတုိ႔ရဲ႕ ဗုဒၶဘာသာမွာပဲရွိတယ္လုိ႔ က်ေနာ္ ထင္တယ္။ သုေတသနနဲ႔ေတာ့
စစ္ၾကည့္ရဦးမယ္။ ဒါထားပါေတာ့။ ေနာက္ၾကလုပ္လုိ႔လဲ ရပါတယ္။ စကားသိပ္ရွည္ေနရင္ေတာ့
ေမ့သြားတတ္ၾကတယ္။ ဒီေလာက္ဆုိ ေတာ္ပါၿပီ။
ေနာက္ဆက္တဲြ
ေနာက္ဆက္တဲြလုိ႔
သီးသန္႔ခဲြၿပီးေျပာရျခင္းဟာ ဘာသာရပ္ရဲ႕ ပင္ကိုယ္သဘာ၀၊ ပင္ကိုယ္စ႐ုိက္ေတြအျပင္
က်ေနာ့္ ကိုယ္ပိုင္ ထင္ျမင္ယူဆတာေတြပါ ထည့္သြင္းပါ၀င္ေနလို႔ပါ။ ဖတ္လို႔လည္းဖတ္ပါ။
မဖတ္လဲ ရပါတယ္။
ပထမဆုံး
ေျပာခ်င္တာကေတာ့ Critical Thinking မွာ လက္ေတြ႕ပါ
ပါ၀င္တယ္ဆုိတာပါပဲ။ အမ်ားထင္ေနၾကတာ က Critical
Thinking ဟာ
အေတြးသက္သက္ပဲလို႔၊ Critical Thinking တုိ႔
စာလုံးႏွစ္လု့းရွိရာမွာ Thinking တစ္လုံးတည္း ကိုပဲ ကြက္ေတြးလုိက္လုိ႔
အဲလိုျဖစ္သြားတာ။ Critical မပါပဲ Thinking
ခ်ည္းပဲဆုိရင္
သူ႔ Thinking ေရာ ကိုယ့္ Thinking ေရာ ႏွစ္ခုစလုံး မွန္ေနတယ္လို႔ ျဖစ္သြားမွာေပ့ါ။ ဒါေပမယ့္
အမွန္တရားဆိုတာ တစ္ခုတည္းရွိရမည္။ ဒီေတာ့ ဘယ္လုိ လုပ္မလဲ။ Thinking ကိုေတာ့ အားကိုးလုိ႔ မရေတာ့ဘူး။ Thinking န႔ဲ မရေတာ့ဘူးဆုိရင္ တစ္ခုပဲက်န္တယ္။ လက္ေတြ႕န႔ဲ အမွား၊
အမွန္ ဆုံးျဖတ္ရေတာ့မယ္။ လက္ေတြ႕နဲ႔ စမ္းၾကည့္၊ စစ္ၾကည့္ရေတာ့မယ္။ အဲဒါ Critical က်တယ္လုိ႔ ေျပာလုိက္တာ နဲ႔အတူတူပါပဲ။ တစ္ခုသတိထားရမယ္။
လက္ေတြ႕ခ်ည္းပဲ ထားမယ္ Thinking မပါေၾကးဆုိရင္လဲ လူမုိက္ေတြ ျဖစ္ကုန္မယ္။
လက္နက္ရွိတဲ့လူက လက္နက္မရွိတဲ့လူကို အႏုိင္က်င့္သလို ျဖစ္သြားမယ္။ ဒါေၾကာင့္ Critical လဲ လုိတယ္။ Thinking
လဲ လုိတယ္။ Critical Thinking မွာ လက္ေတြ႕ပါတယ္ဆုိတာ ဒါေလာက္ဆုိ ရွင္းေလာက္ပါၿပီ။
ဒါေၾကာင့္မုိ႔လဲ Critical Thinking မွာ
အ႐ႈံးမရွိတာ။
ဒုတိယေျပာခ်င္တာကေတာ့
Critical Thinking ဟာ
စစ္အာဏာရွင္နဲ႔ တစ္ျခားစီျဖစ္တယ္။ စစ္အာဏာရွင္ဆုိတာ သူေျပာၿပီးရင္
က်န္တဲ့သူအားလုံးက လုိက္နာပဲ။ ျပန္မေမးနဲ႔ ျပန္မေျပာနဲ႔။ ဒါေၾကာင့္ စစ္အာဏာရွင္မွာ
Critical Thinking မရွိဘူး။ Critical Thinking ကို သိပ္မုန္းတယ္။ Critical
Thinking သမားေတြကို
ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တယ္။ ႏွိပ္စက္တယ္။ အသက္ေသဆုံးသြားသည္အထိ ရက္စက္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လဲ
လူေတြက စစ္အာဏာရွင္ကို လက္မခံႏုိင္ၾကတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆုံးေတာ့ Critical Thinking က စစ္အာဏာရွင္ကို ႏုိင္ရမွာျဖစ္တယ္။
တတိယနဲ႔
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ ေျပာခ်င္တာက Critical
Thinking ဟာ အေသးဆုံးကေန
အႀကီးဆုံးအထိ သုံးလုိ႔ ရတယ္။ သုံးလဲသုံးသင့္တယ္ဆုိတာပါပဲ။ အေသးဆုံးဆိုတာ ဘာကို
ဆုိလုိခ်င္တာလဲ။ နဲနဲ ရွင္းျပပါရေစ။ ဥပမာ ..
ဒီေန႔
ဘာဟင္းခ်က္စားမလဲေဟ့လုိ႔ ေမးလုိက္တာဟာ Critical
Thinking ကို
အသုံးခ်လုိက္တာပဲ။ ေမးသူကိုယ္၌ကေတာ့ Critical
Thinking မွန္းသိခ်င္မွသိမယ္။
ၾကားဖူးမွာေတာင္ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ဦးေႏွာက္က အလုပ္လုပ္တာ Critical Thinking ျဖစ္တယ္။ မေန႔ကဟင္းလဲ ဟင္းပဲေလ။ ထပ္စားလုိ႔ရတာပဲ။ ဒါေပမယ့္
အဲဒါကို သူမစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ ဟင္းအသစ္ဘက္ကို လွည့္ေျပာင္း စဥ္းစားတယ္။ အဲဒါ Critical Thinking ျဖစ္သြားတာပါပဲ။
အႀကီးဆုံး
အျမင့္ဆုံးကေတာ့ က်ေနာ္ ရင္ထဲရွိသေလာက္ ေျပာပါရေစဗ်ာ။ ဘုရားပြင့္ေတာ္မူတာဟာ Critical Thinking ရဲ႕ အထြတ္အထိပ္ လြတ္ေျမာက္သြားတာလုိ႔ က်ေနာ္ေတာ့ ဆုိခ်င္တာ။
ဒီေနရာမွာ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြရဲ႕ Critical
Thinking သင္႐ိုးနဲ႔
က်ေနာ့္ Critical Thinking ယူဆပုံ
ကြာျခားသြားတယ္။ ဗုဒၶဘာသာဟာ ပညာဘာသာျဖစ္တယ္။ တစ္ျခား ဘာသာေတြဟာ အာဏာျဖစ္တယ္။
ဒါေလာက္ေတာ့ မေျပာမျဖစ္ ေျပာပါရေစ။ နားလည္ခြင့္လႊတ္ေပးၾကပါ။ အရဟံ ဆုိတာ
သံသရာအားလုံး ဒုကၡက လြတ္ကင္းသြားတာကုိဆိုတာ။ ဘယ္လုိနည္းနဲ႔ လြတ္ကင္းတာလဲ။ Critical Thinking နဲ႔ လြတ္ကင္းတာ။ တစ္နည္းေျပာရရင္ေတာ့ ၀ိပႆနာေပ့ါ။
သမၼာသံဗုေဒၶာဆုိတာ ဆရာမရွိ မိမိအလိုလုိ ကိုယ္ေတာင္တုိင္ သိျမင္တာကို ေျပာတာ။
အာဏာမဟုတ္ဘူး။ ကံ၊ ကံ၏ အက်ိဳးတရားသေဘာကို သိျမင္ၿပီး ကံ၊ ကံ၏ အက်ိဳးတရားသေဘာ
ကိုသိျမင္ၿပီး ကံ၊ ကံ၏ အက်ိဳးတရားရဲ႕ လက္ထိပ္ သံေေျခက်င္းက လြတ္ေျမာက္သြားတာ။
အာဏာမဟုတ္တဲ့အတြက္ Critical Thinking ထဲ
အက်ဳံး၀င္သြားတယ္လို႔ ဆုိလို႔ရသြားတယ္။ ၀ိဇၨာစရဏ သမၸေႏၷာဆုိတာ အေတြးေရာ လက္ေတြ႕ေရာ
ၿပီးေျမာက္ျပည့္စုံသြားတာကုိဆုိတာ။ ဗုဒၶရဲ႕ ဂုဏ္ေတာ္ကိုးပါးထဲက ဒီသုံးပါးနဲ႔တင္ Critical Thinking လို႔ ေျပာလုိ႔ရသြားၿပီ မဟုတ္ပါလားဗ်ာ။ က်န္တဲ့
ဂုဏ္ေတာ္ေတြအတြက္လဲ ေျပာလုိ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မေျပာေတာ့ပါဘူး။ ၿခဳိးၿခံလုိက္ပါတယ္။
ဒါေတြဟာ က်ေနာ့္ ေနာက္ဆက္တဲြေတြပါပဲ။
ဒီေတာ့
မွတ္ရေအာင္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္လိုက္ရင္ Critical
Thinking ဆိုတာ
- Crisis ကိုေက်ာ္လႊားဘုိ႔ ေတြးတာလုပ္တာ။
- အ႐ႈံးလုံး၀မရွိတာ။
- ကိုယ္ခ်င္းစာတရားထားတာတို႔ ျဖစ္တယ္။
Critical Thinking ကို ဘယ္နယ္ပယ္မွာ ျဖစ္ျဖစ္ခ်သုံးလို႔ရပါတယ္။ ဥပမာ - ဘာသာေရး၊ ဖေလာ့ဆဖီ။ ဘာသာေရး မွာ Critical Thinking သုံးတယ္ဆုိတာ ၀ိပႆနာတင္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာနဲ႔ သက္ဆုိင္မယ္ထင္တယ္။ ဒါက်ေနာ့္အျမင္ပါ။ မွားရင္ ျပင္ေပးၾကပါ။ ဖေလာ့ဆဖီမွာ Critical Thinking ကို သုံးတယ္ဆုိတာၾကေတာ့ ဖေလာ့ဆဖီ တစ္ခုလုံးကို၌က Critical Thinking ေတြပဲလုိ႔ ေျပာလို႔ရမယ္ ထင္ပါတယ္။ ဒါအတုိဆုံးေျပာလိုက္တာပါ။
ခု ၂၁
ရာစုသစ္မွာ Critical Thinking ဟာ ပညာေရးက႑မွာ
ေတာ္လွန္ေရးအေျပာင္းအလဲဆန္ဆန္ေခတ္စားလာ ပါတယ္။ ထုိင္းႏုိင္ငံမွာ ၂၀၁၀ (ထင္တယ္) ကစၿပီး မူလတန္းနဲ႔ အလယ္တန္းေတြမွာ Critical Thinking နဲ႔ တစ္ျပည္လုံး ေျပာင္းေတာ့မယ္လို႔ သတင္းစာမွာ ဖတ္ရပါတယ္။
သင္႐ုိးအသစ္ေတြ လိုအပ္တဲ့ သင္ေထာက္ကူပစၥည္းေတြ အသင့္ျဖစ္ေန ၿပီ … တဲ့။
ဒီေဆာင္းပါးဟာ
ေယဘူယ်မဟုတ္ပါဘူး။ မရွိမျဖစ္ မသိမျဖစ္ ရွိသင့္တယ္၊ သိသင့္တယ္ထင္တဲ့
ေနာက္ခံကားခ်ပ္ပါ။ ဒီကားခ်ပ္ကို အေျခခံၿပီး သက္ဆုိင္ရာနယ္ပယ္ဘာသာရပ္ေတြမွာ
ဆီေလ်ာ္ေအာင္ အေသးစိတ္ျဖည့္ဆည္း အသုံးခ်ႏုိင္ဘုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ref:http://www.maukkha.org/index.php?option=com_content&view=article&id=791:critical-thinking-&catid=86:feature&Itemid=266
